بحرانی که بزرگترین منبع قدرت کشور را تهدید می کند

" وبیان" به نقل از وبلاگ"صبح آدینه" نوشت:

بیش از یکسال از پرداختن به موضوع جمعیت؛ که بزرگترین ثروت و منبع قدرت سیاسی و اقتصادی هر کشور است، توسط مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) می گذرد ولی متاسفانه تاکنون اقدام یا سیاستی که به گونه ای در این راستا یا هدف باشد را مشاهده نکرده ایم. فقط گاه گاهی برخی از کارشناسان دلسوز که کار زیادی هم از دستشان برنمی آید؛ این موضوع را گوشزد میکنند به این امید که مؤثر واقع شود، ولی این راه هم دیگر به جایی نمیرسد. به این دلیل که مسئولین محترم گوششان به حرفها بدهکار نیست؛ عامه مردم هم یا دغدغه ی این موضوع ندارند یا اگر هم دارند توانایی انجام کاری شایسته ندارند و اقدامات خودجوشانه آنها نهایتا به طراحی پوستر، تهیه بروشور و یا شاید کتابچه ختم شود که در این اوضاع جای شکرش باقی است.

از این رو بر آن شدم تا مطلبی پیرامون جمعیت ؛ این بحران خاموش قلم بزنم به این امید که عینکی شود برای چشمهای نیمه باز مسؤلین که آینده را نمی بینند و یا سمعکی شود برای گوشهای آنان که برای حقایق کر هستند.

سؤالی که در این جا می خواهیم به آن جواب بدهیم این است که "رشد جمعیت در ایران در چه وضعی است؟ و اینکه چرا موضوع جمعیت موجب نگرانی شده است؟ "

اول از همه سری میزنیم به تغییرات جمعیتی ایران در چند سال اخیر که تحولات بی سابقه ای را تجربه کرده است.
جمعیت کشور که در دهه 35 تا 45 با نرخ رشد 1/3 درصد افزایش یافته بود در دهه بعدی به دلیل اعمال برنامه تنظیم خانواده به نرخ رشد 7/2 درصد کاهش یافت. اما طی دهه55 تا 65 با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی بعد از انقلاب – با وجود جنگ و شهادت بسیاری از هموطنان – نرخ رشد طبیعی جمعیت دیگربار افزایش یافت و به بالاترین سطح خود در طول تحولات جمعیتی ایران؛ که در حدود 4/3 درصد در سال بود رسید.
به همین دلیل از سال های پایانی دهه60 مسئولین به فکر احیای سیاست کنترل جمعیت افتادند و از آنجا که شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه برای اجرای این سیاست مهیا و فراهم بود موجب کاهش رشد جمعیت کشور شد و نرخ رشد در دهه 65 تا 75 به 9/1 درصد رسید و در دهه 75 تا 85 به 6/1 درصد کاهش یافت.
عاملی که موجب نگرانی می شود ادامه این روند است که در پی آن میزان باروری و رشد جمعیت همچنان رو به کاهش میرود.
طبق آخرین سرشماری که در سال 90 صورت گرفته است نرخ رشد در حد فاصل سالهای 85 تا 90 از 6/1درصد به 3/1 درصد رسیده، و با این اوضاع می توان پیش بینی کرد که در سالهای نه چندان دور رشد سالانه جمعیت کشور به 1 درصد برسد که زیر سطح جانشینی است.

تحقیقات نشان می دهد که اتخاذ سیاست ها و اعمال برنامه های تنظیم خانواده عامل مؤثری در سرعت کاهش باروری و کاهش جمعیت بوده است. عامل دیگری که موجب این کاهش شده شرایط و زمینه های مختلفی است که در تغییر رفتارهای باروری مردم مؤثر بوده و همواره باید به تحلیل آن پرداخت که این مهم مجال دیگری را می طلبد.

در حال حاضر جامعه ایران در مرحله انتقال ساختار سنی از جوانی به سالخوردگی است؛ و پیش بینی می شود در چهار دهه آینده ایران به کشوری سالخورده تبدیل شده و از درون گرفتار فروپاشی جمعیتی گردد که پیامدهایی را بدنبال دارد از جمله:
- کاهش جمعیت فعال در حوزه های گوناگون به ویژه اقتصاد و امنیت
- بالا رفتن هزینه های ناشی از سالمندی
- اضمحلال جمعیت و ...........

اکنون پس از بررسی تحولات جمعیتی بد نیست مقایسه ای داشته باشیم میان جمعیت ایران با دیگر ملل.
در سال2010 نرخ باروری در ایران از اکثر کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکای لاتین کمتر بوده؛ این در حالی است که ایران با وجود اینکه دومین دارنده منابع گاز و سومین منابع نفت جهان است و حدود 2 درصد از کل منابع معدنی دنیا را در اختیار دارد و فقط 1 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده است.
اگر بخواهیم از لحاظ تراکمی به جمعیت نگاه کنیم هم باز آمارهای خوشایندی نمی بینیم، چرا که تراکم جمعیت در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای جهان کمتر است و یکی از کشورهای کم تراکم جمعیتی به شمار می رود. برای مثال تراکم در آسیا به ازای هر کیلومتر مربع 120 نفر ولی در ایران 45نفر !!

مسئله مهم دیگری که باید به طور جدی به آن پرداخت جمعیت و باروری از دیدگاه اسلام است؛ چرا که اکثریت جمعیت ایران را مسلمانان تشکیل می دهند.
در قرآن کریم به دفعات به موضوع باروری اشاره شده و خداوند زاد و ولد را پاداشی از جانب خدا به بندگان پرهیزگار معرفی می کند.
همچنین در آیه 151 سوره انعام و 31 سوره اسرا خداوند فرموده است که رزق و روزی انسان ها با خداست و افراد را از بیم فقر به دلیل کثرت جمعیت برحذر داشته است.
در روایات نیز مسلمانان به ازدواج تشویق شده اند تا جمعیت آنان افزایش یابد؛ همانطور که پیامبر اکرم(صلی ا...علیه و آله والسلم) فرموده اند: "ازدواج کنید که من به زیادی جمعیت شما مسلمانان بر ملل دیگر افتخار میکنم."
با این تفاسیر متاسفانه برخی از مسلمانان با بهانه کمبود امکانات و عدم تمکن مالی از فرزندآوری جلوگیری می کنند و به گونه ای یقین و ایمان خود به این آیات و روایات را زیر سؤال می برند.

نکته جالبی که مسئولین باید بدانند و کمی هم خجالت بکشند این است که در برخی کشورها مانند آمریکا، انگلیس و فرانسه خانواده ها با حمایت های مالی و غیر مالی تشویق به فرزندآوری می شوند. این در حالی است که در کشور ما همچنان تابلوی فرزند کمتر، زندگی بهتر در مراکز بهداشت، بیمارستانها و.... به چشم می خورد.

برای رسیدن به هدف اصلی سیاست جمعیت که ارتقای شرایط زیستی و کیفیت زندگی مردم است باید به چند مورد توجه کرد از جمله:
1.ایجاد هماهنگی و تعادل بین نرخ رشد جمعیت و آهنگ رشد تولید ملی
2.بازتوزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت با توجه به توان زیست محیطی مناطق مختلف و نیاز آنها به نیروی کار
3.اتخاذ تدابیر قانونی و اداری لازم برای کنترل و هدایت مهاجرت های بین المللی
و...........

مواردی که ذکر شد مربوط میشود به مسئولین و افرادی که به گونه ای می توانند در رسیدن به این هدف کاری انجام دهند.

برای پیشگیری از این بحران مردم نیز نقش عمده ای دارند؛ مردم می توانند با ایجاد دغدغه در اذهان اطرافیان موجبات تغییر رفتارهای باروری را فراهم آورند. برای این کار اول از همه از نزدیکان شروع کنند و بدون توجه به نتیجه کار، به هر نحو ممکن و با نهایت احترام سعی در روشنگری افکار داشته باشند و خطرات و آسیب های کاهش جمعیت را به آنان متذکر شوند؛ انشاا... که مؤثر و مفید واقع شود و در آینده شاهد مشکل جمعیتی نخواهیم بود.